Wednesday, January 29, 2020

HNAM PASALȚHA TE.






HAPPY 72nd INDEPENDENCE DAY.(2019)
🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳🇮🇳


Mi pathumte Chanchin tawi:

I)BHAGAT SINGH.(1907-1931)

India Zalenna sualtu thi tam takte zinga hriat hlawh ber mai chu Bhagat Singh hi a ni ngei ang.

1928 December thlaah a țhianpa Shivaram Rajguru nen Brtish Officer John Saunders-a chu James Scott-a emaw tiin Lahore ah an kap hlum a. 1929 April thlaah a țhian dang Batukeshwar nen Delhi-a Central Legislative Assembly chu Luhchilhin Gallery ațangin Bomb pahnih an tipuak a. Mahse, tlanbo lovin thuneitute hnenah an in pe.

A hma kumah mingo Officer an lo thah tawh avangin Case rip tak an awrh ta a. Tichuan, kum 1931 march ni 23-ah chuan India Zalenna atan khaihlum a lo ni ta a ni.

II).Pu DARTHAWMA . (1920-till date).

Pu Darthawma(98) Chanmari, Lunglei pa hian Indopui 2-naah khan British India hnuaiah kum 1940 khanIndian Army Medical Corps zawm in Japan Sipai te bei turin Malaysia thliarkar pakhat Penang-ah a fehchhuak a. He mi hnuaah hian World War-II ah tho hian British sipai do lettur leh India tana zalenna sual chhuak tur in Subhash Chandra Bose a din 'Azad Hind Fauj'/ Indian National Army(INA) a zawm leh a. Singapore Jail bakah Kum 1 leh thla 2 chhung Lucknow leh Chittagong Jail-ah te a tan leh hnu in January 15, 1945 ah khan chhuah a ni.
Kum 1972 khan India Sorkar chuan Tamra Parta Award a lo hlan tawh a ni.

III.PASALȚHA KHUANGCHERA. (1850 vel-1890)

Khuangchera thih dan ngaihtuah hi chuan India Zalenna atana thi(matyr) tih ve theihna chin a awm ve tho mai thei. Mizoram chu India ram chhung a ni a, chumi Ram tan a a thih chuan India ram tana thi ang-ah a ngaih ve theih viau bawk.

Mahse,țhenkhatin khatih lai hun khan Mizovin India a la hre lo va, Khuangchera paw'n India tan ni lovin Mizoram tan a ni a beih tiin sawi an awm bawk. Kum 2016 khan Central Sorkar-in India Zalenna atana beitute(Freedom Fighter) a zawn khawm lehnaah Khuangchera hi Mizo hnam zinga India ram zalenna atana beitu angin chawimawi a tumna chu Mizo Zirlai Pawl(MZP) , Mizo Student Union(MSU) leh Mizo Mipui tam tak leh Party țhenkhat te'n an duh lohna an lantir hnuin țhulh leh a ni ta a ni.

Khuangchera Thih Dan.
- Lalnunchanga Taitea

A pêmsan tak Lianphunga kha Lungtianah a kai a, Vai rûn a ching a. Chengri phai an rûn tum phei chuan khaw 24 an hâl a, mihring 100 chuang an that a, sal 91 an man bawk a. Chutichuan Vai lian kha an lo chhuak ta a. Chhim lama Rolura thlahte leh khawthlang lama Manga thlahte chu an rawn tuam a. Mizoram Bawrhsap hmasa ber Captain Browne, Mizote’n ‘Hmaireka’ an tih leh Manga thlahte chu kum 1890 June thlaah an inbia a, saui an tan a. “Manga thlahte chuan chhiah an chawi ang a, sipaiin kuli-ah an chhawr ang a, sate pawh hunbi neiin an pêl ang,” tiin an inrem a. Tin, Hmaireka chuan Lianphunga lalna kum 5 chhûng a bân bawk a.

Hetih lai hian Sailianpuia chu Reiekah a awm a. Sailianpuia hian Vai a rûn hriat a ni lo va. Tin, a unaute’n Hmaireka an biaknaah pawh a tel lo. Manga thlah lal zawng zawngte chu an lungawi lo va, Kalkhama khua Sentlang zawlbukah ro an rêl a, “Engah nge kan rama lo kal ram dang mite hnênah chhiah kan chawi ang a, kan khuate puak phurah kan kaltir ang,” an ti a. An sa pêl thlenga khapsak an tum chu an duh lo em em mai bawk a. Tichuan, intiam ruala Vai kah chu an tum ta a. Sentlanga Manga thlahte inhmuh khâwmnaah pawh hian Sailianpuia chu a tel lo va; mahse, Vai kahnaah chuan tel a tum tho a ni.

Kum 1890 September thla tirah Lianphunga leh Thanruma khuate’n Aizawl kulh an kâp a. Manga thlah lal dang zawngte chuan Changsil kulh an kâp thung a. Changsil hi hmâr lama sipaiho inchhêkna leh an ration dah khâwlna a ni a. He inkâhnaah hian Capt. H.R. Browne, Hmaireka chu a bânah an kâp a, a thisen dâwt an kâp chhia a. Changsil kulh lo nghâktu Lt. Cole-a chuan heti hian a sawi. “Brown-a chu kein a lo tlan a. Kulh chhung a lo luh chuan a taksa atangin thisen zawng zawng a chhuak zo tawh a. Damdawi nên lo enkawl mah ila, darkar chanve hnuah a thi ta a ni,” tiin. A tirah a bânah a thisen chhuak chu hren khalh vat se, a thi lo mai thei.

Manga thlahte hian ni 19 chhûng Changsil kulh hi an hual a, sipaiho chu an dang bet tlat a. Changsil kulh chhûnga sipai kaihruaitu hi Lt. H.W.C Cole, a hnua Bawrhsapte pawh rawn ni ve kha a ni a. Hetih lai hian Lianphungate pawhin Aizawl kulh chu an lo hual bet tlat bawk a. Lt. Cole-a chuan Changsil atangin Silchar-ah harsa takin zualko a tlantir a. Silchar atang chuan Tlawng dungah sipai 200 an rawn thawk chho va, Changsil kulha an thian tangte chu an tanpui thei ta

Khuangchera erawh chu naulaihrilha a inthawi lai a nih avângin serh a tul a, Changsil kulh kahnaah hian a tel ve thei lo va. Khaw dang atanga pasaltha lo kalte pawhin, “Khawiah nge Khuangchera?” tih a ni vek a. An lal Sailianpuia’n Khuangchera in awm a hmuhin a tân hriat nuam lo leh thin khei thei tak tur tawngkam a cheh a. Khuangchera chuan an lalpa tawng chu a la na hle mai a. A inthawina serh a tâwp hnuin Vai kâp turin a chhuak ve ta a; a thian Zakhama Hmâr Hrangchal, Ngurbawnga tia an koh chuan a zui a.

Sipaiho chu an tamin ralthuam an nei tha a, Changsil kulh kâptu pasalthate chu beidawngin an haw nguah nguah a, “Kâwna chhum liam dan tum ang a ni a, kah mi an ni lo; thih hlau lo kah mi chauh a ni,” an ti a. Khuangchera chuan, “Thih hlau lo kah mi a nih chuan ka kah mi a nih chu. Vai kâpa ka kal chuan ka thi ngei ang. Sipai ka hlau si lo, silaimu lah a hmuh theih si loh,” a ti a, Ngurbawnga nên chuan an liam lui ta a.

Khuangcherate pahnih chuan thingdawl thlâr an phên a, Changsil kulh chu an kâp a. Sipaihovin an silaia an han hâwl thawt thawt pawhin Khuangcherate thian dûn chuan Vai kah chu bansan an tum miah si lo va. Thih ngam lu pua thawk an ni bawk a, sipai bubit pawh chu an chhaih buaiin kah hlum pawh an nei nual a. Sipaiho chuan hnung lam leh hma lam atanga nawrin ruang chaicheh an thlak a, Ngurbawnga malpui ruh an kah tliahsak a. An zim hnai tual tual a. Khuangchera chuan Ngurbawnga chu a pua a, tlanpui a tum a. Mahse, sipaiho chu an lo thleng hman a. Sipai pakhatin a va bawh a, Khuangchera chuan a lo kâp thlu a. Silai a thun leh hman tawh si lo va, sipaiho chuan Khuangchera kawngah an kâp a, a tlu ta a. Sipai pakhat chuan a va hnaih a, Khuangchera chuan a chem a lo pe a. Sipai chuan amah beih tum emaw tiin a kâp hlum ta a ni.

Vai lian puak phurho hi Mirâwng leh Hrangkhawl an ni a. An Manding Sap tirhkah Phungtea chuan, “Mizo pasaltha tih dân kan lo hre lo a ni. ‘In chemin ka lû a duh lo vang, ka chemin tan rawh u,’ tiin a chem kha a rawn phawrh ni ngei tur a ni. Keini’n chu chu hre lovin, a thinrim emaw kan ti a, kan kâp hlum ta a ni,” a ti a. Khuangchera chanchin hi Hrangkhawlho chuan thawnthuah an sawi thin.


No comments:

Post a Comment

History of PU COLLEGE

Mizoram College Hmasa ber.  Click or copy and paste the link to google site.  https://www.timesofmizoram.com/2018/02/pachhunga-university-co...