HMEICHHIA

HMEICHHIA(1982)

R.Zuala(1917-1990)

HMEICHHIA hi i ngaihtuah fo ang tih chu hriat sa a ni a, mahse i ngaihtuah chik ngai em?

Hmusitawm taka ruat loh theih lohvin, mi tina thei hlei lo, pangang te, changpat te, uṭawk te hlauvin rak chel chul ṭhin mah se pasal zungawl vei pawh a bitum ngam tlat a ni. Tuar zuau awm fahranin thil ho mai maiah te ‘awi ka nu’ ti ṭhin mah sela, a ta tur ni hauh lo tih a hriat reng fa hring turin, na eng ang pawh kum khat dan lek lekah a tuar ngam tlat bawk a ni.

A chetzia hi i ngaihtuah ngai em? Mipa rit phur chuan a chawlh veleh a phur a nghat mai ṭhin; hmeichhia chu phur chungin a ding ngat mai a ni. Buh thleiin, rei tak bawhtah dap chhuatah a ṭhingṭhi thei a, la kaiin chhuatlaiah zan khuain a ṭhu thluang diai thei nia.

Sik leh sa pawhin hmeichhe chungah chuan thu a nei phak lo. Khua a lo lum chuan mipa chuan silhfen lum leh a chhah te dahin, a pan lam a inbel ṭhin. Khua a vawh leh a lum leh a chhah lamte a inbel ṭhin. Hmeichhia chu a ni ve lo. Khua chu lum rawh se, mawipui dawna a inhriat phawt chuan, chhah biang buang, hmul them thum pawh ni se a inbel tho tho mai. Khua chu vawr raw sek sek, mawipui dawn ngeia a inhriat phawt chuan, pan dir diar, awng sir siar pawh a ha tho mai.

A rilru pawh hriat thiam harsa tak a ni. Mal tihlan chak ni awm takin chhing fe fe a feng ang a, a han ṭhu ang a, a pawnfen chuan mal chanve chunglam mah a chuh ang, mahse engmah a sawi lovang. I lo melh vaih erawh chuan, a khuh phak lo tih hrerengin a pawnfen chu a pawt a pawt leh si ang. Mal lanna tura feng chhing a ni lova, a mal i hmuh theihna tura feng chhing lah a ni hek lo. Hmeichhia a ni a, a feng chhing ve mai mai a ni.

A chang chuan i darah te a bawh eu eu ang chia, a do il el mai ang che. Mahse i bei lo tisei ngawt suh. I lo khawih mai phei chuan chingal leh ser thur tui pawl hang main i phul hlut mai ang.

Kawr a lei pawhin ama mawi tihzawng chu a lei ngai lo. A hak huna miin mawi an tih ber tur nia a rin ngei a lei zawk ṭhin. 

“Hmeichhe finin tuikhur ral a kai lo,” titu hi chu nupui hmu zo lo, mangang iak ve mai mai ni tur a ni. A kai khawp mai.

Nu-in, “ Fate u, in pa hi kan tihhah tehlul nen ei tur tuihnai lah kan barh thei hek lo; khawi nge, zanin chu kan arpui tui lai kha han talh ngawt mai teh u,” a han ti a. An talh a, a ei a lo hun chuan, nu chuan, “ A sa ṭha ṭha kha in pa pe rawh u; keini engmah thawk chhuak ve hlei lo te chuan ei mai mai ila a ni mai,” a han ti hlarh hlarh a. Chutah zet chuan, pa fing fu fu, rawn tlak hmel pu pui pui te pawh hian, rukru pha ang nuah nuahin, “ A ngai lo, a eng pawh ei ila ka puar tho mai; in nu hi duhsak zawk teh u,” tiin an riat nung nung a, a keṭhiah leh a nghawng ruh vel an khel nuap nuap a, lungawi fahranin an kham nulh mai ṭhin. A fing deuh chuan a thlaki ruh emaw an ei belh mahna. Tuikhur ral chu kai tak a ni.

Nu chuan, “ Ngawi teh u, fate u, in pa hi a hah ṭhin em mai a, a mutna hi nuam takin ka han siam sak teh ang,” tiin, rizai te chu a han ching let tawp tawp a, lukham te chu a han beng ri dum dum a. Chuti meuh chuan pa inti fing pui pui, ei hmu tih hriat renga kawnghren naran tlin loh khawp khawpa dul kiar, officer lian tak takan thai khat lek pawha tute emaw hlawh pung thei, pulpit aṭanga vanram kal dan min hrilh thiam tak tak te meuh pawh hi, mumang bo ṭhakin, ha hni dai duakin an mu burh burh ṭhin zuk nia.

Nu-in pasal hnenah, “ Aw, i chhungte em em hi chu aw, kan chhangchhiata kan thawhmawh lawp lawp nen, a nazawng phei chuan inphut turah pawh ka ruat lova, mahse hetianga kan damloh lai te tal hi chuan min han ṭawiawm ve se ka ti ngawt ṭhin mai. Ka chhungte hi chu an thawk mawh teh chung hian kan ko pharna lai len e, ka vui lek lek ṭhin a ni,” a han tih bal bal tawh chuan, mipa mitah chuan hmeichhe chhungte chu angel awm khawm ang mai an ni tawh ṭhin a; ama chhungte lah, a ṭha ber pawh Thlanrawkpa khuangchawi laia laiking ang lek kha an ni tawh mai ṭhin.

A kawr hak ṭhenkhat tawtzia hi i hmu ngai em? Nang chuan ha ve ta la i thaw thei mang lovang. Mahse hmeichhia zawng tawt hian a ngam lo. Tawt mar tlat pawh ha sela, pass lawmnaah chuan a la mal zai ar ar thei tho a sin.

Tlangval ṭha tak, pasala neih tlak te pawh hi a hre lo a ni bik lo. A hre em em a ni. “He tlangval hi a ṭha khawp mai, zu pawh a in lo, mei pawh a zu lo, cinema pawh a en ngai lo, fel tak a ni. Party-naah pawh a kal ngai lo, pasalah a ṭha viau ang, ṭhiani nang nei teh ka ti” a ti theuh mai a ni. Guitar tum thiam tawka tin zuah sei, zei tawka sam sei, jean kekawr leh high-heel ngaina tlangval te chu a ngaisang viau a, ngaih pawh a ngaizawng mai ṭhin. Mahse pasal neih a hun meuh chuan, officer emaw, YMA fe emaw, a nih loh leh nghawngawrh suih loh lai pawha kamis nghawng kilh chip tlat khawpa ‘dan ṭha zir’ a nei thauh mai ang.

Thaibawih ka ni lo emaw te hi i lo ti palh ang e, hmeichhia hi mipa tan ngam chi a ni lo reng reng. Eden huanah pawh khan mipa ei ngam loh a ei hmasa rap mai a ni; mipa chu a eitir ve leh nghal nen. Thaibawih ni lova inngai te chu mahni inbum mai an ni. Hmanlai ata tawh hmeichhia chuan khawvel hi a chawk buai ṭhin asin. Helen of Troy chu Greek ho leh Trojan hovin an indo phah luai luai a, Aigupta lalnu Cleopatra lah Rom lal Julius Ceaser te, Mark Antony ten an buaipui chiam a, film star hmelṭha leh itawm hmingthang Marylin Munroe chu, a thih hnu kum 20 laiah pawh a diary bo te an la zawng mup mup mai bawk. Greek ho pathiante zingah pawh pathiannu Venus hi a chimawm hrep mai. Hindu pathiante zingah lah pathiannu Kali hi a rura phian bawk a. Zawlnei Elija te lah hmeichhia, Jezebeli hlauin a tlanbo tak zak zak. Mizo zingah lah, dawithiam hmingthang Lalruanga chu Zangkaki’n a tlawm det a nih kha. Hmeichhia hi chuti mai mai an ni lo ve.

Mahse hei mai hi thlirna kim a ni lo. A khingbai a ni. Lehlam a la awm asin.

Thahrui ngahah chuan mipa zawng a phak mawlh lo mai. Mahse fate damlo bawihsawm a, rem mang hlei lova intung mai mai a, zan tam tak khum kila tlaivar leh mai ṭhin chu hmeichhia a ni tlat. 

A tirah pawh siamtu chuan mipa chu amah ringawta khawsa tur chuan tlakin a hre lo va, mipa amah maia awm chu ṭha a ti lo va, awmpui tur leh tiphuisui turin hmeichhia a siam ngat reng a ni.

Hetih vang hi em ni dawn, nupa ṭang ṭhen zingah hian kawppui lam leh chu mipa an ni deuh zel mai. Hmeichhia chu amahin a khawsa thei a ni. Patung tam tak hian hmeithai thlai chi khawl sa an dik duk duk duh khawp asin.

Pa zungawl vei, nikhua pawh hre lova mahni in lo lut a, nupui fanau rawn hrawk khur khur te pawh hi hmeichhia chuan khawvela mipa ṭha ber ni awm hialin a duatin a buaipui peih ṭhin a ni. Nawhchizuarte takngial pawhin an hmel huatzawng pawh duhtawk ngahin an ṭin vet ho ṭhin. Hmeichhia chuan mahni inphata midang buaipui hi a peih fo a ni. A pasal leh a fate nawmsakna tur chuan a huam thui em em a, ṭhiante zinga a sual pawl pawh ni se, a fa chu ngilneihna leh hmangaihna nen a en tho. Enkawl pehna leh ngaihdam peihna thinlung hi hmeichhia chuan a ngah bike m em a, a chang phei chuan a chetsual phah hial ṭhin a ni. Tlangval nikhua lo deuh mai, zu ruih ching emaw, buaipui ngai fahran mi a han hmuh hian a thinlung a chawk tho va, pasalah neih hial a duh ṭhin a ni. Chu chu hmeichhia a ni.

Pa hova fate an mut zawh vek hnu pawha an sulhnu chhui a, ching fel a, a hnuhnung bera mu ṭhin chu hmeichhia a ni. Mahse a tho zing leh ber a, mipa tan thingpui a buatsaih a, ei tur a buatsaih ṭhin.

Ral hlauva mipa a tlan duai duai pawhin hmeichhia chuan a fa kuah a, humhim tumin chemsen a tuar mai ṭhin. Naupangte lahin , “ Ka nu, ka nu,” tiin a lakah himna an beisei a, an pan ṭhin a ni.

Heng thil zawng zawngah hian hmeichhia chuan lawman emaw fakna emaw a beisei lo.

An fate an lo puitlin a, suahsual lam kawng an rawn zawh a, mittui nena beitu chu hmeichhia a ni.

Hetih vang hi a ni a nge, Emperor Napoleon pawhin a nu a ngaihsan em kha.

“Ka dam lova, a tlaivar a…hah takin, chaklo chung pawhin…ka nu, ka nu duhtak chu!